Truyện chêm tiếng Pháp: Đặc trưng mâm ngũ quả 3 miền
Tết đến rồi các Fieurs ơi, có ai sắp mâm ngũ quả giúp bố mẹ không? Trong bài viết lần này, Fi sẽ dẫn các bạn đi khám phá mâm ngũ quả ở các vùng miền khác nhau trên đất nước của chúng ta. Như các bạn đều biết, do đặc trưng văn hóa, địa lý, thời tiết và sản vật nên mỗi miền Bắc – Trung – Nam lại có mâm ngũ quả có hình thức và ý nghĩa khác nhau. Vậy, cụ thể chúng khác nhau như thế nào? Lên đường thôi.
1. Miền Bắc: Mâm ngũ quả bày theo thuyết ngũ hành
Le Nord : Plateau de cinq fruits avec la théorie des cinq éléments
Theo quan niệm văn hóa phương Đông, ngũ hành: kim – mộc – thủy – hỏa – thổ là 5 yếu tố cấu thành nên vũ trụ. (Cinq éléments : métal – bois – eau – feu – terre sont les 5 éléments qui composent l’univers)
Mâm ngũ quả mang ý nghĩa vạn vật dung hòa cùng trời đất, do đó được phối theo 5 màu đại diện cho từng yếu tố: Kim – trắng, mộc – xanh, thủy – đen, hỏa – đỏ, thổ – vàng (métal – blanc, bois – vert, eau – noir, feu – rouge, terre – jaune).
“Ngũ” còn thể hiện ước muốn của gia chủ là đạt được “ngũ phúc lâm môn”: Phúc (may mắn – la chance), quý (giàu có – la fortune), thọ (sống lâu – la longévité), khang (khỏe mạnh – la santé), ninh (bình an – la paix).
Miền Bắc, người ta thường bày các loại quả phổ biến là chuối (la banane), bưởi (la pamplemousse), đào (la pêche), hồng (le kaki), quýt (la mandarine), táo (la pomme)…
Nải chuối nằm ở dưới cùng để đỡ lấy các loại quả khác (les bananes sont situées en bas pour soutenir d’autres fruits), ở giữa thường bưởi (la pamplemousse) hoặc phật thủ vàng (la main de Bouddha jaune), xung quanh điểm xuyết xen kẽ các loại khác nhau.
2. Miền Trung: Có gì cúng nấy
Le Centre: Plateau de 5 fruits variés
Vì điều kiện khí hậu, thời tiết khắc nghiệt khiến sản vật về hoa quả ít hơn những vùng miền khác nên người dân miền Trung không quá cứng nhắc về việc phải chọn lựa loại quả gì cho mâm cúng ngày Tết.
Vì quan niệm thành tâm với tổ tiên là chính, có gì cũng nấy nên mâm ngũ quả của các gia đình ở miền Trung khác nhau, quả gì cũng được.
Các loại trái cây thường thấy trên mâm ngũ quả ở miền Trung là chuối (la banane), thanh long (le fruit du dragon), xoài (la mangue), cam (l’orange), quýt (la mandarine), sung (la figue)…
Ngày nay, khi các loại hoa quả ngày càng đa dạng, người ta không còn cứng nhắc về nguyên tắc ngũ quả nữa mà có thể bày nhiều loại hơn.
3. Miền Nam: Cầu vừa đủ xài
Le Sud: Espérance d’avoir assez pour dépenser
Người miền Nam bày mâm ngũ quả thường có mãng cầu (le corossol), sung (la figue), dừa (la noix de coco), đu đủ (la papaye), xoài (la mangue) dựa theo mong ước “cầu vừa đủ xài” – mong cho năm mới đầy đủ, sung túc (une nouvelle année pleine et prospère).
Cách bày mâm ngũ quả bắt đầu với những quả lớn như mãng cầu, đu đủ, dừa đặt trước để lấy thế. Tiếp đến, các quả nhỏ được bày lên trên, sắp xếp hợp lý để có hình dạng như ngọn tháp. Ngoài ra, có thể đặt cặp dưa hấu ở 2 bên sau khi đã hoàn thành mâm quả.
Một điểm khác biệt là trong khi người Bắc thường bày cam, quýt và coi đó là biểu tượng cho sự may mắn, tròn vẹn thì các gia đình miền Nam lại không cúng các loại quả này. Ở miền Nam, người ta quan niệm cam, quýt là loại quả kém may mắn, gắn với câu “quýt làm cam chịu” – mang ý nghĩa lam lũ, vất vả nên không bày để thờ cúng.
Bên cạnh đó, một số loại trái không được bày lên mâm ngũ quả ở miền Nam vì “kỵ” ý nghĩa của chúng như chuối (chúi nhủi, làm ăn không phất lên được), lê (lê lết, đổ bể, thất bại).
– Thanh Ngân –
